Periodyzacja dziejów to podział piśmiennictwa – w najszerszym tego słowa znaczeniu – na okresy literackie, których wyznacznikiem były z jednej strony ramy czasowe (umowne), z drugiej natomiast zjawiska artystyczne. O ile w literaturze romantycznej dominował dramat, o tyle w literaturze pozytywistycznej przeważały dłuższe formy gatunkowe.

Pozytywistyczna literatura piękna obfitowała przede wszystkim w utwory pisane prozą. Było to spowodowane próbą odzwierciedlenia haseł epoki, które trudno byłoby wyrazić w subtelnych wierszach. Założenie epoki, zrodzone z buntu wobec romantyzmu, postawiło przed literaturą piękną wyzwanie, któremu mogła sprostać poprzez dłuższe utwory.

Literatura piękna drugiej połowy XIX wieku (umownie należy traktować wszelkie chronologie, ponieważ granice są bardzo płynne) miała spełniać funkcję utylitarną, edukować społeczeństwo, odwodzić je od walki narodowo-wyzwoleńczej i przekonywać, że najlepszym rozwiązaniem dla kraju będzie troska o jego uprzemysłowienie i niesienie oświaty do nizin społecznych.

W myśl dominujących w epoce haseł, takich jak praca organiczna czy praca u podstaw literatura piękna stworzyła nowy typ bohater, który musiał być użyteczny dla społeczeństwa. Tylko dzięki takim postaciom miało ono szansę podźwignięcia się po tragediach związanych z powstaniami narodowymi. Pozytywistyczna literatura piękna wychodziła z założenia, że społeczeństwo potrzebuje spokoju.